Breuken

Een breuk is een zone in gesteente waarlangs verplaatsing heeft plaatsgevonden. Door tektoniek kan er door te hoog oplopende druk een breuk in het gesteente ontstaan. Er zijn drie soorten breuken. Bij een afschuiving is door rek een gedeelte naar beneden geschoven. Bij een opschuiving is door druk een gedeelte omhoog geschoven. Langs een breuk kan ook nog horizontale verplaatsing hebben plaatsgevonden. Door de vaak grote wrijving op breukvlakken vindt verplaatsing meestal niet geleidelijk, maar schoksgewijs plaats. Hierdoor ontstaan aardbevingen.

Grabenstructuur van twee afschuivende breuken. Hellisheidi, IJsland

Plooien

Een plooi in een gesteente is meestal het gevolg van grote tektonische krachten. Bij een gebergtevorming (orogenese) wordt op grote schaal gesteente vervormd en geplooid. Een plooi (in doorsnede) naar beneden wordt een syncline genoemd, naar boven een anticline.

Als na plooiing de tektonische beweging doorgaat kan een plooi breken, en een overschuiving worden, een soort breuk. Plooiing kan ook op kleinere schaal plaatsvinden door druk van gletsjers of landijs.

Sedimentaire structuren

In sedimenten komen veelvuldig structuren voor die het gevolg zijn van de wijze van afzetting en het milieu. Sedimentaire structuren zijn ontstaan tijdens de vorming van het sediment. Voorbeelden hiervan zijn bijvoorbeeld scheve gelaagdheid en golfribbels. Zie hiervoor ook het aparte artikel over Sedimentaire structuren.

Golfribbels bewaard gebleven in steen. Gefotografeerd tussen Igherm en Tafraoute, Marokko.

Erosie structuren

Erosie is het afslijten van het aardoppervlak. De meeste erosie komt door werking van de wind (eolisch), door stromend water (regen, rivieren, zeestromen, golfslag etc.) en door werking van ijs (vriezen/dooien, gletsjers, ijskappen). Zeldzamer is bijvoorbeeld erosie door vulkanisme of aardverschuivingen. Door erosieprocessen ontstaan allerlei geologische structuren die ook bewaard kunnen blijven in afzettingen als de geërodeerde lagen weer worden bedekt door nieuwe lagen. Geologische structuren zoals bijvoorbeeld gletsjerkrassen, geulen en discordanties kunnen dan later worden teruggevonden in het sediment.

Schoolvoorbeeld van erosie door regenwater. Het zachte sediment wordt gemakkelijk geërodeerd. Dit soort badland-erosie komt voornamelijk voor in droge gebieden met weinig begroeiing. Taroudant, Marokko. Foto: Herman Zevenberg